Column Corvers: Tegenmacht

HELVOIRT – 1 juni 2021 De afgelopen tijd bracht de toeslagenaffaire weer eens aan het licht dat er van de controlerende taak van de Tweede Kamer in de praktijk weinig terechtkomt.

De balans tussen de (uitvoerende) macht en de (controlerende) tegenmacht is zoek. Maar bij gemeenten is dat niet veel beter, eerder nog slechter.

De gemeenteraad heeft als belangrijkste taak het stellen van  kaders voor beleid én het uitoefenen van controle op de uitvoering van dat beleid door het college van B&W. Vooral het gebrek aan informatie en ook het opzettelijk achterhouden  daarvan is een van de belangrijkste redenen waarom raadsleden het gemeentebestuur niet kunnen controleren.

Raadsleden lopen op dat gebied een straatlengte achter bij een (professioneel) college van burgemeesters en wethouders. Zo heeft een wethouder een heel ambtenarenapparaat achter zich, tegenover een gemeenteraadslid die zich slechts gesteund weet door een griffie met alleen procedurele ondersteuning. Een levensgroot verschil tussen macht (B&W) en tegenmacht (de gemeenteraad). Een ongelijk speelveld dat door diezelfde raadsleden in stand wordt gehouden omdat zij, als hoogste orgaan binnen de gemeente, zelf gaan over hun ondersteuning.

Ook in Vught zijn er nog raadsleden die de mogelijkheid om een betere ondersteuning voor zichzelf te regelen niet zien zitten. In de Vughtse gemeenteraad van 29 april lag een motie op tafel om de fractieondersteuning te versterken door inbreng van ambtelijke organisatie. De Gemeentewet biedt deze mogelijkheid. Het voorstel: een vast jaarlijks budget van 1.500 euro per fractie en een variabel bedrag van 200 euro per raadslid. De VVD was als enige fractie tegen (de SP was afwezig).  Want voor jezelf geld uitgeven is not done, wat zullen de burgers daar niet van zeggen? Zuinigheid siert je als volksvertegenwoordiger, toch? Zeker in Vught dat krap bij kas zit. Raadslid Nathalie Pullens (VVD) vroeg zich af waarom subsidieaanvragen worden afgewezen “als er nu een verzoek voor fractieondersteuning voorligt”… Het verband tussen beide ontging elk raadslid. De felle woorden van Pullens, die zelfs sprak over “bestuurlijke zelfverrijking” waren opmerkelijk. Burgemeester Van de Mortel vroeg zich dan ook terecht af of het wel verstandig is deze term te gebruiken…. Met deze opvatting van de VVD geeft de fractie er blijk van haar taak als controleur van de uitvoerende macht niet serieus te nemen.

Dat is nu. In 2015 zetten in Vught de VVD en Gemeentebelangen, gesteund door het CDA, de rekenkamer(functie) bij het grof vuil. Die werd slapend gemaakt, dat wil zeggen feitelijk buiten werking gesteld. Het budget daarvoor werd uit de begroting geschrapt. Een rekenkamer kan onafhankelijk onderzoek doen of beleid en bestuur kostenefficiënt, effectief en volgens de regels gebeurt. En juist in 2015 kregen gemeenten er veel taken in het sociale domein bij en een flinke pot met geld. Vanaf toen werd het dus belangrijker dan ooit dat de gemeenteraad zijn controlerende taak goed kan uitvoeren. Overigens gaat deze coalitie van de rekenkamer weer invoeren, zo meldt het coalitieakkoord, al dan niet met andere gemeenten samen. Een terechte keus.

De lokale rekenkamer wordt nu ook wettelijk verplicht. Onafhankelijke controle op lokaal niveau en dus wat meer tegenmacht van de raad is hard nodig.

In de eerdere tekst van deze column stond een fout over de rekenkamer in Vught.  De columnist heeft deze fout op 1 juni om circa 22.30 uur laten corrigeren.